نام فامیلی در ایران
قطعا برای شما هم سوال پیش آمده که چرا نام خانوادگی تان این هست یا چرا دیگری را با آن نام خانوادگی صدا می زنند؟ منشا نام خانوادگی کجاست؟ چه کسی آن را انتخاب کرده و چرا؟ چه زمانی شناسنامه ایجاد شد و …
نام خانوادگی بر اساس شغل و پیشه
خیلی از نام های فامیلی را میتوان به اصل و نسب و اجداد شخص ارتباط داد. مثلا فرد اجدادش کشاورز بوده اند پس نام خانوادگی شان نیز کشاورز شده یا جد جد وی کدخدا بوده و حالا نام خانوادگی کدخدازاده دارد. نام فامیلی های موذن زاده، کفاش زاده، واعظ زاده نیز از این دسته نام ها هستند.
نام خانوادگی بر اساس زادگاه و محل سکونت
مثل شخصی که اهل سبزوار بوده و نام خانوادگی اش سبزواری است. همینطور افراد با نام فامیلی تهرانی یا مشهدی یا اصفهانی یا شیرازی و …
ثبت نام خانوادگی بر اساس شهرت فرد
مثلا فرد انسانی بوده که در میان مردم به جوانمردی مشهور بوده، نام خانوادگی اش می‌شده بخشنده یا جوانمردی. یا فرد دیگر به دینداری معروف بوده فامیلی‌اش می‌شده مومن. همچنین نام خانوادگی هایی مثل درستکار یا حقگو یا خوش‌قلب و …
نام فامیلی بر اساس معیارهای دیگر
خیلی از فامیلی ها معیار ها و داستان های دیگری در ثبت داشته اند. در ادامه ماجرای جالب انتخاب نام خانوادگی در ایران و ثبت آن در شناسنامه و اداره ثبت احوال را خواهید دید:
داستان انتخاب فامیلی در ایران
بیش از ۱۰۰ سال پیش و در تاریخ دقیق سوم دی ماه ۱۲۹۷، دوران حکومت قاجار، برای اولین بار اداره ثبت احوال در ایران تاسیس و اولین شناسنامه صادر شد!
اولین شناسنامه در ایران (که در آن زمان سجل نامیده میشد) برای دختری به نام “فاطمه ایرانی” صادر شد. بد نیست بدانید اولین پاسپورت ایرانی برای عبدالحسین خان سپنتا در شهر بمبئی صادر شد. عبدالحسین خان همان کسی بود که در فیلم “دختر لُر” بازی کرده، اولین فیلم ناطق ایرانی که در هند فیلمبرداری شده است.
با گذر سالها و در دوران رضا شاه و به دستور وی داشتن شناسنامه اجباری شد. از آن زمان به بعد کسی حق نداشت دیگری را با لقب صدا کند و همه باید سجلد (سجل یا همان شناسنامه امروزی) می داشتند. در این دوران، افرادی، به عنوان مامور ثبت به مناطق مختلف فرستاده می‌شدند تا نام خانوادگی برای هر طایفه بگذارند و آن را ثبت کنند.
ماجرای انتخاب نام فامیلی در ایران
انتخاب نام خانوادگی خود ماجرایی داشته و معمولا مامور ثبت از چند روش پیروی می‌كرده. مثلا مامور ثبت احوال آن زمان، سجلد را یا بر اساس شغل جد و نیاکان فرد یا پیشه خود فرد انتخاب می کرد و یا شهرت فرد را به عنوان فامیل در سلجد می نوشت.
مثل صراف، زارع، جواهریان، ادیب، دبیری، پزشكزاد و …
گاهی هم بر اساس یک ویژگی ظاهری یا فیزیكی، نام فامیلیهایی مثل خوش‌چهره، قهرمان، بلند قامت و … برای فرد انتخاب می کرد! یا این که میدید نام دِه یا روستای محل اقامت فرد چیست و آن نام را به عنوان فامیل فرد ثبت می کرد.
گاهی مواقع هم اگر فرد پیشنهاد بهتری داشت، نام روستا یا محل سکونت می توانست به عنوان دنباله فامیل ته فامیل بیاید.اما همیشه هم اوضاع بر وفق مراد نبود. مثلا اگر کسی به شهری مسافرت کرده بود و از بد روزگار هم زمان مامور سجلد سر می رسید و می پرسید سجلد گرفته ای و می گفت نه، چه بسا نام خانوادگی فرد بر اساس محلی که در لحظه ایستاده بود تغییر می کرد!
ایرانی ها که نمی دانستند این سجلد بعدها به چه کارها که نمی آید نام فامیل را زیاد جدی نمی گرفتند و به خنده و شوخی خیلی از نام ها گذاشته می شد. و یا اگر مامور را عصبانی می کردند ممکن بود نامی در سجلد بنویسد که خوشایند نباشد و مردم هم که سواد نداشتند خیلی مواقع نمی دانستند که چه چیزی نوشته شده!
اینطور شد که فامیل های عجیب غریبی در کنار فامیل های عادی به چشم می خورد مثلا: اگر فرد کنار آب بود و سجلد به او داده بودند فامیلش میشد “دم آبی”! یا اگر سیاه بود می شد”کلاغی”! یا اگر سر مامور ثبت احوال داد می زد فامیلش میشد “غوغا، گنده دماغ!!”.
اگر پدر خانواده نبود و مسافرت بود، مامور می پرسید که کجا رفته؟ این طور بود که فامیل ها می شد: هندی، نجفی یا بحرینی یا …
کم کم به این دایره، فامیل هایی مثل : شصتی، پوستی، پایی اضافه شد.
از این دست فامیل های عجیب غریب ایرانی که در ثبت احوال به ثبت رسیده، می توان به فامیل های بیچاره، گدا، ناگزیر، علی‌اف، چارلتن و جانسون، قصاب زاده چرندایی، حقیر، مزدور اول، جمعه، شکرالله‌نژاد دراز کلاه!! روزگذران، مفلوک، ریق رحمت و سبزی خشک اشاره کرد!!!!
قسمت اسم های عجیب و غریب ثبت شده در ثبت احوال را نیز ببینید.
اشتباهات در ثبت نام خانوادگی
نکته دیگر اینکه نوشتن فامیل در سجلد (شناسنامه آن دوران) با جوهر بود و اگر از بخت بد فرد، قلم، دوات نداشت، نقطه فامیل می افتاد! و یا اگر زیاد جوهر داشت، چند نقطه اضافه می شد و فامیل چیز جدیدی می شد!!! این طور بود که متاسفانه گاهی خواهر و برادرها هم فامیل هم نمی شدند و در یک خانواده چند فامیل بین خواهر و برادرها بود! مثلا در یک خانواده یکی می شد کوه نوری و خواهر او می شد کوه توری !!! وای به روزی که اختلاف خانوادگی می افتاد و یکی به دیگری می گفت که تو از اول فامیل ما نبودی!
یکی جیرانی و یکی حیرانی و یکی جبرانی!!! بعد نوزاد جدید هم که پا به دنیا می گذاشت بر اساس این اسلوب فامیلش برگزیده می شد!
آیا از نام خانوادگی فعلی خود رضایت دارید؟
بسیاری از افراد در ایران از نام خانوادگی خود راضی نیستند، به دلایل مختلف مثل معنی نامناسب، تلفظ مشکل و موارد دیگر. شما هم اگر از این دسته افراد هستید قسمت مشاوره اسم برای نام خانوادگی را ببینید.
بیشترین نام فامیلی در ایران
بیشترین فراوانی نام‌های خانوادگی در ایران به ترتیب «محمدی»، «حسینی»، «احمدی»، «كریمی»، «موسوی»، «جعفری» و «قاسمی» است.
نام فامیلی شما چیست؟
دلیل اینکه به این نام خانوادگی صدا زده می شوید را میدانید؟
داستان نام های خانوادگی داستان جالبی است! اگر شما هم ماجرای جالبی از نام خانوادگی خود یا اشخاص دیگر میدانید در قسمت نظرات بنویسید.
بسیار جالب بود،من پیش از این راجع به این قضیه تحقیق کرده بودم، مقاله جناب دکتر راجع به این قضیه عالی بود
مثل دیگر تحقیقات ایشان عالی و بی نقص
درود بر دکتر نیکزاد که در راه روشن روانی ادبیات ایران و ایرانی تلاش می‌کنند.
درود خداوند بر تیم با سوادِ نام فارسی
من فکر میکردم نام خانوادگی و شناسنامه رو از زمان قاجار اجباری کردن. یه نکته دیگه فقط اونجا که یه سری مسخره می گرفتن و سر همین مامور ثبت احوال لج می‌کرده :))
اسم سارینا بسیار و خیلی خیلی قشنگ است
خیلی جالب بود
هر چی اسمش نازنین است خیلی بد و کسی که فامیلیش شاهیوند است خاک